Er spelen veel vragen rondom het onderwijs in begrijpend lezen: Moeten we nog wel doorgaan met het aanleren van strategieën? En hoe zinvol is dit? Moet er niet meer aandacht zijn voor de inhoud van de tekst? En moeten we kinderen niet vaker dezelfde tekst laten lezen, zodat ze tot dieper tekstbegrip komen? Dit laatste wordt ook wel close-reading genoemd. In dit artikel wordt onze visie op begrijpend lezen in samenhang uitgelegd.
Begrijpend lezen in samenhang, een geïntegreerde aanpak
Kidsweek in de Klas heeft een geïntegreerde aanpak waarbij er aandacht wordt besteed aan de kennis van de wereld, het technische leesniveau, de woordenschatontwikkeling en het kunnen toepassen van strategieën. Deze factoren zijn van allemaal invloed op het leesbegrip. Begrijpend lezen wordt dan ook niet als een losstaand vak, maar in samenhang aangeboden. De strategieën worden aangeleerd als hulpmiddel die de leerlingen kunnen inzetten om de tekst te begrijpen. Het is geen doel op zich.
Kennis van de wereld
Elke week staan er artikelen in Kidsweek die gaan over wat er in de wereld gebeurt. Van aardbevingen en vulkaanuitbarstingen tot discriminatie en gezonde voeding. Door de onderwijsredactie worden regelmatig informatieve achtergrondteksten geschreven of informatieve filmpjes toegevoegd die gaan over deze actuele onderwerpen. Op deze manier breiden zij hun kennis over het onderwerp uit. Dit zorgt ervoor dat uw leerlingen extra betrokken zijn bij het onderwerp en nieuwsgierig zijn naar meer (achtergrond)informatie.
Technisch lezen bij begrijpend lezen in samenhang
Technisch lezen is de vaardigheid om geschreven taal om te zetten in gesproken taal. Goed en vlot kunnen lezen is van essentieel belang om goed te kunnen functioneren op school en in de maatschappij. Leerlingen die moeite hebben met technisch lezen hebben vaak meer moeite met begrijpend lezen. Kidsweek in de Klas adviseert om met deze leerlingen voorafgaand aan de eerste les begrijpend lezen de tekst al te lezen (pre-teaching). U kunt deze les van 10 minuten eventueel combineren met leerlingen die uitvallen op het gebied van woordenschat. U leest in een klein groepje alvast de tekst en bespreekt de moeilijke woorden. Uw risicoleerlingen zullen op deze manier beter mee kunnen komen met de klassikale lessen.
Woordenschat
Een ruime woordenschat is van groot belang voor een succesvolle schoolloopbaan. Leerlingen moeten de woorden die de leerkracht gebruikt begrijpen om de les te kunnen volgen. Het aanleren van nieuwe woorden gebeurt vaak via een context, doordat wij relaties leggen met woorden die we al kennen. Nieuwe woorden hangen we op deze manier op aan onze kapstok. Hoe groter de woordenschat van een kind is, des te gemakkelijker hij dus nieuwe woorden kan opslaan in zijn geheugen. Kidsweek in de Klas selecteert per artikel dat gelezen wordt in de lessen begrijpend lezen een aantal moeilijke woorden. Deze worden volgens de Viertakt van Verhallen aangeleerd en ingeoefend (voorbewerken, semantiseren, consolideren en controleren). Het voorbewerken en semantiseren gebeurt in de digibordles die ongeveer 10 minuten duurt.
Wij adviseren u om deze les als pre-teaching voorafgaand aan de les begrijpend lezen in te zetten voor uw risicoleerlingen. Zodoende kunnen zij tijdens de klassikale instructie begrijpend lezen beter meekomen. Het consolideren kunnen leerlingen vervolgens individueel doen. Hiervoor zijn zowel op papier als digitaal verschillende opdrachten beschikbaar. Om de woordenschatontwikkeling ook na een langere periode te kunnen controleren, is er na drie weken een digitale quiz beschikbaar waarin uw leerlingen kunnen laten zien welke woorden ze onthouden hebben.
Strategieën
Goede lezers sturen en controleren hun eigen leesproces. Dit gebeurt voor, tijdens en na het lezen. Er wordt onderscheid gemaakt in sturingsstrategieën, leesstrategieën en herstelstrategieën. Strategieën, vaak weergegeven in stappenplannen, zijn bedoeld om leerlingen concrete hulpmiddelen te bieden bij het aanpakken van taaltaken. Het gebruik van strategieën kan de lezer helpen om teksten beter te begrijpen. Strategieën sturen het denken tijdens het lezen en helpen de lezer betekenis te geven aan de tekst. Het helpt leerlingen zelfstandige lezers te worden als zij beschikken over een repertoire aan leesstrategieën, die ze goed beheersen en flexibel kunnen toepassen. De strategieën zijn bedoeld om leerlingen concrete hulpmiddelen te bieden bij het aanpakken van teksten. Het is geen doel op zich, evenmin het beantwoorden van vragen bij teksten. Voorop staat het doel van de lezer: wat wil hij te weten komen door een tekst te lezen?
Close reading
Fisher en Frey (2012) benadrukken het belang van close-reading. Bij deze aanpak lezen leerlingen een tekst meerdere keren, waardoor tot dieper tekstbegrip gekomen wordt. Dit vraagt om intensief en kritisch lezen, waarbij aantekeningen gemaakt worden en het eigen leesgedrag soms bijgestuurd moet worden. Kidsweek in de Klas kiest er daarom regelmatig voor om leerlingen één tekst twee keer te laten lezen. Op deze manier kunnen zij moeilijkere teksten begrijpen. Het uitgangspunt van closereading is een actieve, doelgerichte, kritische en zich competent voelende leerling die betekenis aan een tekst of delen van de tekst verleent en weet hoe hij/zij de tekst het best aan kan pakken.
