De nieuwste Samsam gaat over De Dood. Een gevoelig onderwerp?
“Wat mij betreft hangt er een veel te groot taboe rond de dood, waarschijnlijk uit een behoefte om kinderen te beschermen tegen verdriet. Maar uiteindelijk hoort de dood er gewoon bij en hoe normaler je over dit onderwerp doet, hoe makkelijker het voor je leerlingen is om hierover na te denken en in gesprek te gaan. Introduceer kort dat de filmpjes en artikelen gaan over de dood en over hoe daar in verschillende landen en culturen mee wordt omgegaan. En benadruk dat het is zoals jullie met Samsam ook andere onderwerpen behandelen, zoals het vorig nummer Humor of iets over klimaat.”
En als je zelf volschiet?
“Juist met dit onderwerp is het heel goed dat leerlingen zien dat het je enigszins raakt. Ik vind dat je daar ook best iets over mag delen. Je zult ook vragen krijgen over de dood waar je zelf geen antwoord op weet. Dat kun je dan ook gewoon zeggen. Of denktijd vragen en er later op terugkomen. Maar vooral de ruimte creëren voor vragen, is goed. Ik denk ook dat het belangrijk is dat je feitelijke kennis en informatie deelt, bijvoorbeeld over rituelen. Jij als leerkracht schept een neutraal midden zodat kinderen hun eigen verhaal kunnen doen en dat kan natuurlijk ook over zingeving gaan en over wat ze van huis uit meekrijgen. En als het respectvol gaat, mogen kinderen het natuurlijk altijd met elkaar oneens zijn.”
Stel: een leerling heeft zelf een dierbare verloren?
“Als je een nieuwe klas krijgt, is het altijd fijn te weten wat kinderen hebben meegemaakt, ook op dit vlak. Dan kun je voorsorteren op mogelijke reacties. Maar stel dat je er nu ineens achter komt dat een leerling vers verlies heeft, denk dan niet als leerkracht dat je iets gemist hebt of dat je iets verkeerd hebt gedaan. Of dat je denkt: ‘Ik heb iets aangeboord waar ik helemaal niet aan mag komen’. Het is ook een kans dat een kind op zo’n moment een levenservaring zichtbaar of bespreekbaar kan maken. En: probeer niet iets op te lossen voor het kind, maar blijf luisteren, vragen en echt kijken.”
Wat doe je als een kind voor het eerst weer op school is na een sterfgeval?
“Misschien heb je tijd om met het kind voor te bespreken wat hij of zij fijn vindt. Dan kun je afspreken wie wat vertelt, want het is wel belangrijk dat klasgenoten het weten. En dan ga je door met de gewone structuur. Er zijn wel kalendermomenten die je kunt aangrijpen stil te staan bij het specifieke kind, maar betrek dan ook klasgenoten erbij. Die missen misschien ook wel iemand.”
Is praten over rouw altijd goed?
“Het is een misvatting dat alle kinderen erover willen praten. Maar: als een kind er op dát moment niet over wil praten, wil dat niets zeggen over een later moment. Voor kinderen is het ‘t allerbelangrijkste dat de juf of meester het weet. Dat is nog belangrijker dan dat je er een uitgebreid gesprek over hebt. En zeg vooral iets als: ‘Als je er over wilt praten, kun je altijd bij me terecht.’ En fris deze zin af en toe op. Je kunt ook een symbool afspreken met het kind. Ik heb bijvoorbeeld de gouden traan bedacht. Die kunnen kinderen op de hoek van hun tafel of op het bureau van de leerkracht leggen.”
En als een klasgenoot gaat sterven?
“Over het algemeen geldt: kinderen willen iets doen. Laat de ideeën daarvoor maar uit de leerlingen komen. Die weten het beste wat bij hen past, of wat bij het klasgenootje past. En: dat kon ook iets heel simpels zijn. De neiging is vaak om te vervallen in grootse dingen. Of altijd hetzelfde te doen in zo’n geval, bijvoorbeeld een rouwhoekje inrichten. Maar: blijf dicht bij de kinderen om wie het nu gaat. Als er niets uit de groep komt, dan is het wel altijd handig om zelf iets achter de hand te hebben. Al maak je een kaart, of neem je een filmpje op. Verder is eerlijke informatie belangrijk, eventueel een tijdspad als dat mogelijk is. Maar alles hangt natuurlijk ook af met het contact met de familie van de stervende.”
Is er nog een verschil tussen leerlingen van groep 6 en groep 8 als het om dit onderwerp gaat?
“Kinderen in groep 6 beginnen zich steeds meer bewust te worden van wat anderen ergens van vinden, maar uiten nog wel vrij makkelijk hun emoties. Een groep 8-leerling wil graag zelf al van alles oplossen. Bij hen zou ik als leerkracht vooral benadrukken dat alle gevoelens die hierbij komen kijken er mogen zijn.”
Meer weten over Mijn Gouden Traan? Ga naar de website.
Aan de slag met dit thema in de klas? Bestel dan ‘De dood’ van Samsam voor roep 5 t/m 8! Een lespakket bestaat uit 30 magazines met bijbehorend lesmateriaal en kost slechts € 25,-. Bestel hier.
